چک تضمین تخلیه، سندی است که در قراردادهای اجاره مسکونی، اداری یا تجاری، بهعنوان ضمانت تخلیه در موعد مقرر صادر میشود و در صورت تخلف مستأجر، قابلیت پیگیری و وصول دارد.
اگر تجربه اجاره‌دادن خانه یا مغازه را داشته باشید، احتمالاً می‌دانید که نگرانی اصلی مالک، تخلیه بهموقع ملک است. گاهی پیش می‌آید که قرارداد تمام شده است؛ اما مستأجر به‌دلایل مختلف حاضر به ترک ملک نیست و همین موضوع میتواند باعث دردسرهای حقوقی و مالی شود. برای پیشگیری از چنین اتفاقاتی، موجران از ابزاری به‌نام چک ضمانت تخلیه استفاده می‌کنند تا در صورت تخلف مستأجر بتوانند بدون معطلی و با پشتوانه قانونی اقدام کنند؛
این چک قوانین خود را دارد و نحوه نوشتن، مبلغ و شرایط وصول آن با دیگر انواع چک متفاوت است. اگر می‌خواهید بدانید که چک ضمانت تخلیه چیست؟ آیا گرفتن چک تخلیه از مستاجر قانونی است و برای نوشتن آن چه نکاتی را باید رعایت کنید، تا انتها با ما همراه باشید. در این مقاله، شما را با جزئیات مهم این نوع چک، قوانین و پیامدهای آن آشنا می‌کنیم.
فهرست مطالب
چک تخلیه چیست؟
بسیاری از موجران برای اطمینان از تخلیه بهموقع ملک از مستأجر چکی تحت عنوان «چک ضمانت تخلیه» دریافت می‌کنند. این چک تضمین می‌کند که اگر مستأجر پس‌از پایان قرارداد از تخلیه ملک خودداری کند، موجر بتواند با پشتوانه قانونی آن را به اجرا بگذارد.
قوانین و مقررات مربوط به چک تخلیه
چک ضمانت تخلیه در قراردادهای اجاره، در صورتی معتبر و قابل‌پیگیری قانونی است که دارای تاریخ مشخص و منطبق با سررسید تخلیه در قرارداد باشد. اگرچه ثبت این چک در سامانه صیاد الزامی نیست؛ اما به‌شدت توصیه میشود تا در صورت تخلیه‌نشدن بهموقع ملک، موجر بتواند سریع‌تر و مطمئنتر از طریق مراجع قانونی وجه آن را وصول کند. هنگام ثبت نیز باید ماهیت آن بهعنوان «بابت ضمانت» یا «بابت تعهدات» درج شود تا از نظر حقوقی ابهامی ایجاد نشود.
قانون چک تخلیه مستاجر در ایران براساس قوانین مدنی و مقررات مربوط به قراردادهای اجاره تنظیم میشود. طبق مقررات قانونی، چک تضمین تخلیه اجاره تنها زمانی در مراجع قضایی معتبر شناخته می‌شوند که تاریخ مشخصی روی آن‌ها درج شده باشد. بدون تعیین تاریخ، چنین چک‌هایی از لحاظ حقوقی فاقد اعتبار هستند و قابلیت پیگیری در دادگاه‌ها را نخواهند داشت.
یکی از توصیه‌های مهم برای صدور چک تخلیه برای اجاره خانه یا مغازه، درج تاریخی است که با تاریخ عقد قرارداد اجاره هماهنگ باشد؛ زیرا درصورتیکه تاریخ چک زودتر یا نامتناسب با تاریخ سررسید قرارداد تنظیم شود، در مواقع بروز اختلاف ممکن است مالک نتواند از آن برای مطالبه وجه استفاده کند؛ بنابراین، ثبت دقیق و منطبق تاریخ چک با مهلت تخلیه در قرارداد اجاره، کلید حفظ حق مالک و جلوگیری از مشکلات حقوقی احتمالی است.
در ادامه به برخی سؤالات مهم در این زمینه پاسخ می‌دهیم:
آیا چک تخلیه قانونی است؟
بله، استفاده از چک تخلیه در قرارداد اجاره، به‌شرطی‌که در چارچوب این قرارداد و با توافق طرفین تنظیم شود، کاملاً قانونی است. این چک بهعنوان بخشی از تعهدات مستأجر در قرارداد ذکر میشود و باید مطابق با قوانین چک و قراردادهای اجاره باشد.
آیا چک تخلیه باید ثبت شود؟
یکی از سؤالات مهم کاربران این است که آیا چک ضمانت تخلیه باید ثبت شود؟ اگرچه در قانون ایران الزامی برای ثبت چک ضمانت تخلیه وجود ندارد؛ اما توصیه میشود برای جلوگیری از مشکلات احتمالی در آینده، این چک ثبت شود. ثبت چک تخلیه به موجر کمک می‌کند تا در صورت تخلیه‌نشدن ملک در موعد مقرر، بتواند از طریق قانونی اقدام و وجه چک را وصول کند.
توجه داشته باشید که چک‌های ضمانت تخلیه از نظر ماهیت با چک‌های تجاری که برای معاملات مالی صادر می‌شوند، تفاوت دارند. به‌همین‌دلیل هنگام ثبت آن‌ها در سامانه صیاد باید در قسمت مربوط به «بابت» گزینه‌هایی مانند «بابت ضمانت» یا «بابت تسهیلات و تعهدات» را انتخاب کنید تا ماهیت چک به‌درستی مشخص شود.
برای ثبت چک در سامانه صیاد، صادرکننده معمولاً میتواند از طریق اپلیکیشن‌های بانکی، برنامه موبایل بانک یا مراجعه حضوری به بانک اقدام کند. سپس او باید اطلاعات چک شامل مبلغ، تاریخ و نام ذینفع را وارد کند. پس‌از آن، ذینفع با تأیید اطلاعات، ثبت چک را کامل می‌کند.
چک ضمانت تخلیه را چگونه بنویسیم؟
در جدول زیر نکات نوشتن چک تخلیه به‌طور خلاصه آورده شده است که می‌توانید در یک نگاه مشاهده کنید:
| نکته کلیدی | توضیح |
| بدون خط‌خوردگی | هرگونه قلم‌خوردگی یا اصلاح ممکن است اعتبار چک را زیر سؤال ببرد. |
| ثبت مبلغ به عدد و حروف | مبلغ باید دقیق و یکسان به عدد و حروف درج شود تا ابهامی پیش نیاید. |
| در وجه موجر | چک باید به نام مالک صادر شود و «حواله‌کرد» خط بخورد. |
| ذکر «بابت ضمانت تخلیه» | روی پشت چک نوشته شود تا دلیل صدور روشن باشد. |
| ذکر مشخصات در قرارداد | شماره چک، مبلغ، تاریخ و دلیل تحویل باید در قرارداد ثبت شود. |
| تاریخ دقیق | تاریخ چک باید متناسب با موعد تخلیه در قرارداد باشد. |
نحوه نوشتن چک تخلیه، یکی از بخش‌های حساس و مهم در قرارداد اجاره است که باید با دقت و رعایت جزئیات خاص انجام شود تا از بروز مشکلات حقوقی و سوءتفاهم‌ها جلوگیری شود؛ پس اگر این سؤال برای شما مطرح است که چک تخلیه چگونه نوشته شود؟ همچنان با ما همراه باشید.
ازآنجاکه چک تخلیه اجاره نامه بهعنوان تضمینی برای تخلیه بهموقع ملک توسط مستأجر در پایان قرارداد به موجر داده میشود، لازم است که تمام موارد مرتبط با آن به‌صورت دقیق مشخص و تنظیم شود. رعایت چند نکته کلیدی در نحوه نوشتن این چک اهمیت بالایی دارد:
- صدور چک بدون خط‌خوردگی و اصلاح: هرگونه قلم‌خوردگی یا دست‌نویسی اشتباه میتواند اعتبار چک را زیر سؤال ببرد؛
- ثبت مبلغ دقیق چک به عدد و حروف: مبلغ چک باید به‌طور کامل و یکسان هم به عدد و هم به حروف نوشته شود تا در آینده ابهامی ایجاد نشود؛
- صدور چک صرفاً در وجه موجر (مالک): چک ضمانت نباید در وجه حامل صادر شود؛ چون این موضوع میتواند ریسک سوءاستفاده را افزایش دهد. بهتر است بخش «حواله کرد» روی چک خط بخورد؛
- ذکر عبارت ضمانت تخلیه روی پشت چک: نوشته‌شدن عبارت «این چک جهت ضمانت تخلیه ملک صادر شده است» باعث شفافیت و تسهیل در پیگیری‌های حقوقی میشود؛
- مشخصات کامل چک در قرارداد اجاره: شماره چک، مبلغ، تاریخ صدور، نام موجر و دلیل تحویل چک باید به‌طور دقیق در متن قرارداد قید شود؛
- تعیین تاریخ تنظیم و سررسید چک در قرارداد: ذکر تاریخ دقیق در قرارداد و تعیین زمان تحویل چک به مستأجر از نکات مهم برای جلوگیری از سوءتفاهم‌هاست.
در املاین قراردادهای ملکی شما به‌صورت کاملاً آنلاین، رسمی و تحت نظارت حقوقی تنظیم می‌شوند. دیگر نیازی به نمونه‌قراردادهای آماده یا واردکردن دستی جزئیات ندارید؛ سیستم املاین تمام اطلاعات و جزئیات حساس را به‌طور خودکار در متن قرارداد درج می‌کند. این فرایند هوشمند، ریسک خطا را به حداقل می‌رساند و باعث میشود قرارداد شما از همان ابتدا دقیق، مطمئن و قابل‌استناد باشد.
نمونه چک تخلیه اجاره
نمونه متن پیشنهادی برای درج در قرارداد اجاره میتواند به‌صورت زیر باشد:
«یک فقره چک به شماره ……… به مبلغ ……… ریال در وجه آقای/خانم ……… بابت ضمانت تخلیه ملک موضوع قرارداد اجاره شماره ……… نزد املاک ……… به موجر تحویل شده است. موجر موظف است پس‌از پایان قرارداد و تخلیه ملک، چک را به مستأجر بازگرداند.»
نمونه متن چک تخلیه مغازه
اگر چک ضمانت تخلیه مربوط به مغازه باشد، می‌توانید از متن پیشنهادی زیر برای درج در قرارداد استفاده کنید.
یک فقره چک به شماره ……… به مبلغ ……… ریال در وجه آقای/خانم ……… بابت ضمانت تخلیه مغازه موضوع قرارداد اجاره شماره ……… مورخ ……… نزد دفتر املاک ……… به موجر تحویل شده است. موجر موظف است پس‌از پایان مدت قرارداد و تخلیه کامل مغازه توسط مستأجر، چک را به مستأجر بازگرداند.
رعایت این نکات باعث میشود چک ضمانت تخلیه از لحاظ حقوقی قابل‌استناد باشد و حقوق طرفین قرارداد محفوظ بماند.
مبلغ چک تخلیه چقدر است؟
چک ضمانت تخلیه بیشتر جنبه عرفی دارد و قانون مشخصی برای تعیین مبلغ آن وجود ندارد. معمولاً موجر و مستأجر بر سر مبلغ چک به توافق می‌رسند و در اغلب موارد، مبلغ چک برابر با کل مبلغ قرارداد اجاره در نظر گرفته میشود؛ بنابراین مبلغ چک ضمانت تخلیه میتواند بسته به توافق دو طرف و شرایط قرارداد متفاوت باشد و هیچ سقف یا حد قانونی قطعی برای آن وجود ندارد.
مراحل به‌اجراگذاشتن چک تخلیه
چک تخلیه قابلوصول است؛ اما معمولاً از مسیر حقوقی یا اجرای ثبت پیگیری میشود و مسیر کیفری فقط در صورت اثبات سوءنیت صادرکننده و دریافت گواهی عدم پرداخت در مهلت قانونی ممکن است. اثبات تخلف مستأجر و ارسال اظهارنامه پیش‌نیاز اجرای قانونی چک است.
یکی از چالش‌های اصلی برای موجرانی که با تخلیه‌نکردن ملک توسط مستأجر در زمان مقرر روبه‌رو می‌شوند، این است که ایا چک تخلیه قابل وصول است و نحوه پیگیری و وصول آن چگونه است.
قانون سه مسیر اصلی حقوقی، کیفری و ثبتی را برای وصول چک در نظر گرفته است؛ اما در مورد چک ضمانت تخلیه ملک که معمولاً به‌صورت مدت‌دار صادر میشود، امکان استفاده از مسیر کیفری وجود ندارد؛ مگر آنکه ثابت شود صادرکننده به‌قصد سوءنیت، چک بی‌محل صادر کرده یا عمداً حساب خود را خالی نگه داشته است.
- برای پیگیری حقوقی، مالک باید به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه و دادخواست مطالبه وجه چک را ثبت کند. پس‌از تشکیل پرونده، زمان جلسه رسیدگی از طریق سامانه ثنا به اطلاع مالک خواهد رسید؛
- روش دیگر، استفاده از مسیر اجرای ثبت است که در آن مالک پس‌از دریافت گواهی عدم پرداخت از بانک میتواند به دایره اجرائیات ثبت مراجعه و درخواست توقیف اموال مستأجر را بدهد؛
برای پیگیری کیفری، موجر ابتدا باید با همراه‌داشتن چک به بانک مراجعه کند. اگر حساب صادرکننده چک موجودی کافی نداشته باشد، بانک گواهی عدم پرداخت صادر می‌کند و چک را برگشت می‌زند. پس‌از دریافت این گواهی، موجر باید با دردست‌داشتن اجاره‌نامه و چک به مراجع قضایی مراجعه و از طریق شکایت کیفری و طرح دادخواست، درخواست وصول مبلغ چک را کند.
نکته مهم این است که موجر برای دریافت گواهی پرداخت‌نکردن و پیگیری کیفری محدودیت زمانی دارد و اگر این مدت بگذرد، دیگر نمی‌تواند از مسیر کیفری اقدام و باید به روش حقوقی مراجعه کند.
توجه داشته باشید که صرف تخلیه‌نکردن ملک در موعد مقرر کافی نیست و موجر باید تخلف مستأجر از مفاد قرارداد را اثبات کند؛ بنابراین پیش‌از هر اقدامی، ارسال اظهارنامه به مستأجر جهت درخواست رسمی تخلیه ملک ضروری است تا مسیر قانونی اجرای چک به‌درستی طی شود.
پیامدهای چک تخلیه برای مستأجر
در صورت تخلف مستأجر، موجر میتواند چک را وصول و حتی اموال مستأجر را توقیف کند که این امر ممکن است مشکلات مالی، قضایی و آسیب به اعتبار بانکی مستأجر ایجاد کند.
چک تخلیه بهعنوان تضمینی برای تحویل بهموقع ملک از سوی مستأجر صادر میشود و در صورت رعایت تعهدات، عملاً هیچ مشکلی برای مستأجر ایجاد نمی‌کند؛ اما این سندِ ضمانتی در صورت تخلف مستأجر و تحویل ملک در زمان مقرر میتواند پیامدهای مهمی برای مستأجر داشته باشد که باید به آن‌ها توجه کرد:
- موجر میتواند چک را به اجرا بگذارد و وجه آن را مطالبه کند. این موضوع علاوه‌بر مشکلات مالی میتواند اعتبار مستأجر را تحت تأثیر قرار دهد و در برخی موارد باعث محدودیت‌های بانکی یا قضایی شود؛
- موجر برای وصول وجه چک میتواند در صورت نیاز اقدام به توقیف اموال مستأجر کند.
به‌همین‌دلیل، نگهداری دقیق تعهدات و تخلیه بهموقع ملک از سوی مستأجر اهمیت زیادی دارد تا با این پیامدها روبه‌رو نشود.
عواقب صدور چک تخلیه برای مستأجر در صورت تخلف
زمانی که مستأجر تعهد تخلیه ملک در موعد مقرر را نقض کند، صدور چک میتواند عواقب جدی حقوقی و مالی برای او به‌دنبال داشته باشد. موجر در این شرایط حق دارد چک را به اجرا بگذارد و وجه آن را مطالبه کند. علاوه‌براین، دادگاه میتواند حکم جلب مستأجر را صادر کند و امکان توقیف اموال او و ازدست‌دادن ودیعه اجاره هم وجود دارد.
این اقدامات می‌توانند مشکلات گسترده‌ای برای مستأجر ایجاد کنند و موجب شوند که نه‌تنها خسارت مالی بلکه پیامدهای حقوقی و کیفری را هم متحمل شود. همچنین در صورت بروز اختلاف، مستأجر باید بتواند تخلف‌نکردن خود را اثبات کند؛ درغیراین‌صورت عواقب قانونی چک ضمانت تخلیه اعمال خواهد شد.
شرایط عدم تحویل چک تخلیه توسط موجر
درصورتیکه مستأجر تعهدات خود را کامل انجام نداده باشد (مثلاً بدهی آب و برق یا خسارت به ملک)، موجر میتواند تا رفع مشکل، چک را تحویل ندهد؛ درغیراین‌صورت، اگر موجر چک را بدون دلیل تحویل ندهد، مصداق خیانت در امانت چک تخلیه است. در این حالت، مستأجر میتواند با ارائه اظهارنامه رسمی و سپس طرح شکایت در دادگاه، موجر را ملزم به تحویل چک کند. همچنین، اگر موجر از چک سوءاستفاده کند (مثلاً آن را نقد کند)، مستأجر میتواند شکایت کیفری مطرح کند. اجرای این چک زمانی امکان‌پذیر است که مستأجر بدون تخلیه ملک به تعهدات خود عمل نکند و موجر بتواند این موضوع را اثبات کند.
گم شدن چک ضمانت تخلیه
اگر هر نوع چکی که در اختیار دارید گم شود، بهترین اقدام مراجعه سریع به بانک و مراجع قضایی برای اعلام مفقودی است. با این کار، بانک چک را مسدود و از هرگونه برداشت یا سوءاستفاده جلوگیری می‌کند.
توجه داشته باشید که به‌محض اطلاع از گم‌شدن چک، فوراً باید درخواست مسدودکردن آن را ثبت کنید تا چک قابلیت پرداخت نداشته باشد. این موضوع اهمیت زیادی دارد؛ زیرا این چک معمولاً نزد موجر به امانت گذاشته میشود و اگر در خارج از چارچوب توافق‌شده استفاده شود، مسئولیت آن متوجه موجر خواهد بود؛ بنابراین اعلام سریع مفقودی چک، گامی حیاتی برای حفاظت از حقوق شماست و از بروز مشکلات قانونی یا مالی پیشگیری می‌کند.
جایگزین چک تخلیه در قرارداد اجاره
یکی از جایگزین‌های رایج برای چک تخلیه، استفاده از سفته بجای چک تخلیه است. سفته میتواند همان نقش تضمینی را ایفا کند؛ اما باید در قرارداد به‌صورت شفاف ذکر شود.
سخن پایانی
چک تضمین تخلیه ابزاری کاربردی و رایج برای اطمینان از تخلیه بهموقع ملک توسط مستأجر است و معمولاً مبلغ آن براساس توافق طرفین تعیین میشود. نکات کلیدی در مورد این چک عبارت‌اند از:
- صدور چک باید در وجه موجر باشد و عبارت «بابت ضمانت تخلیه» روی آن درج شود. همچنین، خط‌زدن «حواله‌کرد» امنیت چک را افزایش می‌دهد؛
- ثبت چک در سامانه صیاد موجب اعتبار بیشتر و کاهش ریسک جعل یا سوءاستفاده میشود؛
- راه‌های قانونی وصول چک ضمانت شامل روش‌های حقوقی، ثبتی و در شرایط خاص کیفری است؛ اما برای پیگیری کیفری، عمد در صدور چک بی‌محل یا خالی‌کردن حساب باید اثبات شود؛
- پیش‌از اجراگذاشتن چک، موجر باید اظهارنامه تخلیه ملک را برای مستأجر ارسال کند و تخلف از مفاد قرارداد اثبات شود؛
- در صورت مفقودی چک ضمانت، اعلام فوری موضوع به بانک و مراجع قضایی مانع از سوءاستفاده احتمالی میشود؛
- سفته ضمانت تخلیه میتواند جایگزینی برای چک باشد؛ اما ماهیت و نحوه پیگیری آن تفاوت دارد.
رعایت این نکات، امنیت مالی موجر را تضمین و از بروز اختلافات و مشکلات حقوقی در قرارداد اجاره جلوگیری می‌کند.
با املاین از دردسرهای نگارش دستی چک و قرارداد خلاص می‌شوید و همه‌چیز به‌صورت آنلاین، رسمی و با کد رهگیری معتبر انجام میشود. قراردادهای شما در املاین تحت نظارت مستقیم کارشناسان حقوقی و همراه با احراز هویت و اصالت‌سنجی اسناد تنظیم می‌شوند؛ به‌همین‌دلیل، کاملاً معتبر، لازم‌الاجرا و امن خواهند بود. علاوه‌براین، فرایند تنظیم قرارداد در املاین بسیار سریع، ساده و اقتصادی است و شما بدون اتلاف وقت یا هزینه‌های اضافی می‌توانید از هر کجا، قرارداد رسمی خود را ثبت کنید.
اگر می‌خواهید از مشکلات قراردادهای سنتی و ریسک‌های ناشی از چک‌های غیرشفاف دور بمانید، همین حالا وارد وب‌سایت املاین شوید و اولین قرارداد رسمی خود را آنلاین تنظیم کنید؛ تجربه‌ای مطمئن، سریع و بی‌دغدغه در انتظار شماست.
سوالات متدوال
آیا چک ضمانت تخلیه باید بدون تاریخ باشد؟
خیر، چک ضمانت تخلیه باید دارای تاریخ مشخص باشد تا در مراجع قانونی اعتبار لازم را داشته باشد. چک بدون تاریخ معمولاً توسط دادگاه‌ها پذیرفته نمی‌شود و قابل‌پیگیری نیست. توصیه میشود تاریخ چک متناسب با موعد قرارداد اجاره یا پایان مدت آن تنظیم شود تا مشکلی پیش نیاید.
آیا چک تخلیه قابلوصول است؟
این چک فقط بهعنوان تضمین در قرارداد اجاره صادر میشود و درصورتیکه مستأجر ملک را بهموقع تخلیه کند، قابلوصول نیست؛ اما اگر مستأجر از تحویل ملک امتناع کند، موجر میتواند با طی مراحل قانونی نسبت به وصول وجه چک اقدام کند؛ بنابراین، قابلیت وصول این چک بستگی مستقیم به رفتار مستأجر در اجرای تعهدات دارد.
آیا میتوان سفته بجای چک تخلیه گرفت؟
بله، در قراردادهای اجاره معمولاً میتوان بهجای چک از سفته بهعنوان تضمین استفاده کرد؛ اما سفته و چک از نظر اجرایی و ضمانتها تفاوتهایی دارند و چک بهدلیل سهولت در وصول و ضمانتهای قانونی قویتر، معمولتر و مطمئنتر است. انتخاب بین چک و سفته بستگی به توافق طرفین و شرایط قرارداد دارد.
